Waarom kiezen voor geluk zo lastig is (deel 2 ‘ons brein’)

17 jun Waarom kiezen voor geluk zo lastig is (deel 2 ‘ons brein’)

Ozewald Wanrooij

Kiezen voor geluk? Werkt het zo eenvoudig of is het naïef om te denken dat je voor geluk kunt kiezen. In de vele jaren dat ik nu met geluk bezig ben heb ik nog nooit iemand getroffen die zichzelf altijd een 10 geeft wanneer het gaat om het persoonlijk geluk. Er overkomen ons immers zaken waarop we geen grip hebben en die een negatieve invloed uitoefenen op ons geluk. Toch betekent dit niet dat we geen invloed kunnen uitoefenen op ons geluk.

In mijn vorige artikel heb ik stilgestaan bij wat inzicht doet bij het maken van onze keuzes. In dit artikel sta ik stil bij de werking van ons brein op ons keuzegedrag. Er is al heel veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de anatomie van onze hersenen en de rol van onze prefrontale cortex en onze laterale habenula op ons keuzegedrag. En er zal nog heel veel onderzoek nodig zijn om de complexe werking van onze hersenen te doorgronden. Met dit artikel heb ik dan ook niet de illusie een volledig beeld te geven van de exacte werking van ons brein op ons keuzegedrag. Wel hoop ik enkele handvatten te bieden die je kunnen helpen bij het optimaliseren van je keuzes.

Uit onderzoek is gebleken dat de verschillende delen van ons brein voortdurend met elkaar in ‘gevecht’ zijn wanneer het gaat om het maken van keuzes. Hierbij wordt er een gevecht geleverd tussen het risico dat we bereid zijn te lopen en de beloning die het ons mogelijk gaat opleveren. En aangezien de winnaar van het gevecht ons niet altijd het beste biedt, is het handig dat we zo nu en dan de uitkomst ervan wat kunnen sturen.

Om dit te kunnen doen is het praktisch om inzicht te hebben in de strategieën die onze hersenen bij een specifieke keuze inzetten. Hiervoor hanteer ik altijd het ezelsbruggetje met de letters B-O-E-T-E welke staan voor de eerste letters van de vijf factoren Beloning, Omgeving, Ervaringen, Termijn en Ego. Nu heb ik nog getracht om met een geniale dubbele betekenis van het woord ‘boete’ in combinatie met risico en beloning te komen, maar dat is er tot op heden nog niet van gekomen.

Beloning

Allereerst speelt de waarde van de beloning een belangrijke rol in het durven nemen van risico’s. Met het toenemen van de beloning neemt ook de bereidheid om risico’s te nemen toe. Dus wat zijn we bereid om op te geven voor iets dat we liever willen. Hierin maakt ons brein soms onlogische keuzes. Zo blijkt bijvoorbeeld dat wanneer loterijen in plaats van 1 hoofdprijs van 15 miljoen naar 5 hoofdprijzen van 3 miljoen zouden gaan, er veel minder loten verkocht worden. Dit terwijl de win-kans 5 keer zo groot wordt.

Tip 1:

Bij het optimaliseren van je persoonlijke geluk is het dus zaak om goed te onderzoeken wat de werkelijke waarde is van hetgeen je nastreeft en wat je hiervoor moet opgeven. Een simpel lijstje waarbij je voordelen tegenover de nadelen zet kan hierbij al voor veel inzicht zorgen.

Omgeving

De derde factor in onze besluitvorming zijn onze ervaringen. Hebben we een goede ervaring en zien we daarmee overeenkomsten met de keuze die voor ons ligt, dan zal dit bijdragen aan onze bereidheid tot het nemen van grotere risico’s en het opgeven van zekerheden.

Omgekeerd zal een negatieve ervaring een risicomijdende invloed uitoefenen op onze keuze. Een negatieve ervaring kan zelfs zo’n hoge drempel opwerpen dat we hierdoor helemaal niet meer kiezen en ons blijft overkomen wat ons altijd overkomt.

Tip 3:

Stel jezelf bij een keuze de vraag of je eerder voor een dergelijke keuze hebt gestaan. En is dit het geval vraag jezelf dan af of jouw keuze hetzelfde zou zijn zonder deze ervaring.

Termijn

De vierde factor ziet toe op de termijn tussen investering en resultaat. Naarmate het te verwachten resultaat verder in de toekomst ligt neemt de noodzaak om nu te investeren af. Even een voorbeeld ter verduidelijking. Wanneer ik stel dat ons voortbestaan wordt bedreigd wanneer we op de huidige voet doorgaan dan zal dit niet al te veel discussie opleveren. Zou ik twee jaar geleden het idee hebben geopperd om, ter bescherming van ons milieu, onze reislust met onmiddellijke ingang voor een jaar op een laag pitje te zetten dan was ik met pek en veren afgevoerd. Echter toen we afgelopen jaar werden geconfronteerd met de acute dreiging van Covid-19 waren we ineens wel bereid om ons massaal op te sluiten. De termijn tussen investering en resultaat speelt dus een belangrijke rol in ons keuzeproces.

Ook bij de normale invulling van onze dag speelt de termijn tussen resultaat en investering, veelal ongemerkt, een belangrijke rol. Neem bijvoorbeeld eens het antwoord van mensen op de vraag hoe het met ze gaat. Negen van de tien keer krijg je het antwoord ‘druk’. Wanneer ik vervolgens vraag wat ze er op dit moment aan doen, lijkt de oplossing te liggen in doorgaan, nog harder en nog langer, in de hoop dat het straks beter wordt. Schijnbaar kiezen we dus liever voor het behalen van onze dagelijkse doelstellingen dan te investeren in het verbeteren van onze situatie en daarmee duurzaam inzetbaar blijven.

Een ander voorbeeld dat de korte termijnvoorkeur van onze hersenen goed weergeeft is de manier waarop we met onze mail omgaan. Want hoe vaak start jij met het wegwerken van eenvoudige mailtjes waarvan de impact aanzienlijk minder is dan die van die ene gecompliceerde mail die al langer in je mailbox staat?

Ten aanzien van het geluk op de werkvloer is er binnen deze factor doorgaans veel te winnen. Organisaties die de balans tussen het resultaat op korte en langere termijn optimaler geregeld hebben scoren aanzienlijk beter op zaken als verzuim, verloop, motivatie en duurzame inzetbaarheid. Wat hierbij ook opvalt is dat de managers van deze organisaties het grootste deel van hun tijd besteden aan hun medewerkers in plaats van deel te nemen aan de productie. In mijn ogen waarborgt een goede manager de belangen op langere termijn en zorgt ervoor dat de medewerkers enthousiast blijven door ze in voldoende mate te voorzien van ‘beloningen’ op korte termijn.

Overigens is deze factor niet eenvoudig om goed te managen. Er dient namelijk voortdurend een afweging te worden gemaakt tussen de belangen op korte en op langere termijn. Het belangrijkste hierbij is dat we bewust onze keuzes blijven maken en voorkomen dat we op de automatische piloot terechtkomen. Want dan ben je niet verzekerd dat je hersenen je brengen waar je het liefste wilt komen.

Tip 4:

Onderzoek wat jouw persoonlijke missie is of waar je als organisatie voor wilt gaan. Benoem vervolgens concreet wie je wilt zijn en wat je wilt bereiken. Zorg dat je hiervan een overzichtje bij de hand hebt waarna je iedere dag de afweging maakt of hetgeen je van plan bent te gaan doen zwaarder weegt dan hetgeen op het overzichtje staat.

Ego

Dan de vijfde en laatste factor. Het ego is een product van ons eigen denken, een kader van waarden, normen, regels en ervaringen. Op zich is daar helemaal niets mis mee, echter het probleem gaat ontstaan wanneer we hieraan zo gaan hechten en geloven dat dit is wie we zijn.

Het komt de kwaliteit van onze keuzes niet ten goede wanneer we ze op basis van ons ego maken. Op basis van de overtuiging dat wij als enige de waarheid in pacht hebben, dat ons wereldbeeld de enige goede is, dat onze denkbeelden ons bekwaam maken en dat we anderen moeten helpen wanneer ze deze denkbeelden niet aanhangen.

Maar ook omgekeerd kan ons ego ons geluk in de weg staan. Namelijk wanneer ons ego ons vertelt dat we het niet waard zijn om gezien te worden, om gelukkig te zijn of om gewaardeerd te worden. Dan verhindert ons ego ook dat we de keuzes maken die bijdragen aan ons geluk.

Tip 5:

Deze tip is misschien wel de eenvoudigste en ook de moeilijkste van allemaal. Sta je voor een belangrijke keuze, stel jezelf dan de vraag of dat wat je gaat doen en hoe je het gaat doen overeenkomen met wie je ten diepste wilt zijn. Focus je dan op het gevoel dat je hierbij krijgt. Voelt het niet goed kies er dan niet voor want uiteindelijk gaat dit niet bijdragen aan je geluk. Voelt het goed, volg dan je hart want dat klopt.

Actielijst voor gelukkig kiezen:

Beloning: Wat is de waarde van de keuze en wat geef je ervoor op?

Omgeving: Doe ik het voor iemand of om iemand?

Ervaring: Heb ik dit eerder meegemaakt? Zo ja, zou ik anders kiezen zonder deze ervaring?

Termijn: Wat weegt zwaarder, hetgeen ik nu ga doen of hetgeen waar ik voor sta en voor ga?

Ego: Sluit deze keuze aan bij wie je ten diepste wilt zijn?

Knip en plak dit lijstje naar een plek waar je er makkelijk bij kunt en gebruik deze bij al je keuzes. Houd dit een maandje vol en bekijk dan eens kritisch of jij en je omgeving er gelukkiger van geworden zijn.    

Ik ben heel benieuwd of er mensen zijn die deze eenvoudige oefening een maandje willen proberen en hier de bevindingen willen delen.